Egzekucja roszczeń zabezpieczonych hipoteką

1,8K

Wprowadzenie

Egzekucja roszczeń zabezpieczonych hipoteką według art. 75 ustawy o księgach wieczystych i hipotece zaspokojenie wierzyciela hipotecznego z nieruchomości następuje według przepisów o sądowym postępowaniu egzekucyjnym lub egzekucja przez administracyjny organ egzekucyjny. Egzekucja prowadzona jest zgodnie z przepisami kodeks postępowania cywilnego przy należności cywilnoprawnej oraz zgodnie z przepisami ustawy o podstępowaniu egzekucyjnym w administracji w przypadku należności publicznoprawnej.

Wierzyciela hipotecznego przy egzekucji z roszczeń zabezpieczonych hipoteką

W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości. Zaspokojeni następuje bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka). Wierzyciel hipoteczny może wystąpić w postępowaniu egzekucyjnym w trzech rolach: a)jako wierzyciel wszczynający egzekucję, w przypadku złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji z nieruchomości do komornika sądowego, b)jako wierzyciel przyłączający się do toczącej się egzekucji, w sytuacji, gdy egzekucja z nieruchomości jest już prowadzona przez komornika na rzecz innego wierzyciela, należy złożyć wniosek o przyłączenie się do toczącej się egzekucji, c)jako uczestnik postępowania egzekucyjnego, gdyż prawa wierzyciela hipotecznego muszą być zrealizowane, nawet jeżeli nie wnioskował on o wszczęcie egzekucji, w takim wypadku jego hipoteka przekształca się w prawo do zaspokojenia się z ceny nabycia.

Zatem wierzyciel, który jest uprawniony z hipoteki ustanowionej na nieruchomości przed jej zajęciem, uczestniczy w podziale sumy uzyskanej z egzekucji ex lege, bez potrzeby odrębnego zgłoszenia i udowodnienia swego prawa. Jeżeli hipoteka nie jest wyczerpana i może jeszcze służyć zabezpieczeniu wierzyciela reszta sumy podlega wpłaceniu do depozytu Ministra Finansów. Do ustania stosunku prawnego, uzasadniającego korzystanie z hipoteki (art. 1038 k.p.c.). Suma pozostająca w depozycie zostanie wypłacona bądź wierzycielowi hipotecznemu w razie przedłożenia przez niego tytułu, bądź zostanie przydzielona innym wierzycielom hipotecznym stosownie do kolejności określonej w art. 1026 k.p.c. bądź też wypłacona dłużnikowi.

Hipoteki powstałe przed zajęciem nieruchomości

Zgodnie z art. 1036 § 1 pkt 3 k.p.c. w podziale sumy uzyskanej z egzekucji nieruchomości uczestniczą m.in. osoby, które przed zajęciem nieruchomości nabyły na niej prawa stwierdzone w opisie i oszacowaniu lub zgłoszone i udowodnione najpóźniej w dniu uprawomocnienia się postanowienia o przybiciu. Do tej kategorii należą wierzyciele hipoteczni, którzy przed zajęciem uzyskali hipoteki na nieruchomości – i to zarówno hipoteki umowne, jak i przymusowe. Ponieważ hipoteka powstaje z chwilą wpisu do księgi wieczystej. Natomiast zatem z udziału w planie podziału skorzysta wierzyciel, którego hipoteka zostanie wpisana przed zajęciem.

Hipoteki powstałe po zajęciu nieruchomości

Jeżeli hipoteka powstała po zajęciu nieruchomości, sytuacja wierzyciela hipotecznego jest różna, w zależności od tego, czy jest to hipoteka umowna, czy przymusowa. W przypadku, gdy hipoteka ma charakter umowny, tzn. została ustanowiona na podstawie oświadczenia woli dłużnika po zajęciu nieruchomości.

Taka czynność prawna ustanawiająca hipotekę będzie nieważna, zatem hipoteka taka w ogóle nie powstanie. Zgodnie bowiem z art. 930 § 3 k.p.c. obciążenie przez dłużnika nieruchomości po jej zajęciu jest nieważne. Dlatego nieważne jest rozporządzenie po zajęciu nieruchomości opróżnionym miejscem hipotecznym.

Z pewnością inna jest sytuacja wierzyciela, który po zajęciu nieruchomości uzyskał na niej hipotekę przymusową. Hipoteka ta powstaje bez zgody dłużnika na podstawie orzeczenia odpowiedniego organu. Do tej hipoteki nie ma więc zastosowania ograniczenie z art. 930 § 3 zdanie 1 k.p.c. Oznacza to, że taka hipoteka zostanie wpisana do księgi wieczystej, a zatem skutecznie powstanie. Natomiast wierzyciel nie skorzysta z pierwszeństwa zaspokojenia przewidzianego dla wierzycieli hipotecznych. Wierzyciel musi podjąć działania zmierzające do wyegzekwowania swojego prawa, bowiem jego uprawnienia nie zostaną uwzględnione z urzędu.

Jeżeli wierzyciel hipoteczny, który uzyskał wpis hipoteki przymusowej po zajęciu nieruchomości, nie podejmie czynności zmierzających do wyegzekwowania swojego roszczenia, jego hipoteka wygaśnie z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o przysądzeniu własności nieruchomości (art. 1000 § 1 k.p.c.), a on sam nie uzyska zaspokojenia swojego roszczenia z sumy uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości. Uprawnienia wierzycieli, których hipoteki zostały wpisane po dokonaniu zajęcia nieruchomości ulegają więc znacznemu osłabieniu w stosunku do wierzycieli, którzy uzyskali wpis hipoteki przed zajęciem.