Retroaktywność w prawie podatkowym

642

Retroaktywność w prawie podatkowym, jest nie korzystna dla podatnika, gdyż zaburza stosunki gospodarcze i utrudnia planowanie aktywności ekonomicznej. Treścią zasady jest zakaz retroaktywnego działania prawa podatkowego, tj. stosowania przepisów nowych do sytuacji zaistniałych wcześniej. Esencją tej zasady – poza tym, że jest to wyraźna wskazówka dla ustawodawcy – jest przyjęcie, że – w razie wątpliwości – przepisy prawa podatkowego nie mają mocy wstecznej, chyba że przyznają uprawnienia ich adresatom. Można też postulować respektowanie zasady , wyrażającej się w zakazie wprowadzania takich przepisów, które co prawda obowiązywać będą pro futuro, ale odnosić się będą także do skutków działań podatnika podjętych w przeszłości, np. stawiając pod znakiem zapytania opłacalność dokonanych już przedsięwzięć gospodarczych- Zasady ogólne prawa podatkowego, Bogumił Brzeziński. 2015 rok.

Praktyka Legislacyjna

Dokonana przez ustawodawcę zmiana – z dniem 1 stycznia 2015 r. – dotychczasowej treść art. 14 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych powoduje, automatycznie z mocy ustawy uznanie, że przychodem z działalności gospodarczej jest odpłatne zbycie środków trwałych podlegających ujęciu w ewidencji środków trwałych. Wcześniejsze brzmienie przepisu było sformułowane w inny sposób bardziej jasny tj. środki trwałe ujęte w ewidencji środków trwałych. Ww. ustawa nie zawiera przepisów przejściowych, powoduje, automatycznie z mocy ustawy uznanie, że przychodem z działalności gospodarczej jest odpłatne zbycie środków trwałych podlegających ujęciu w ewidencji środków trwałych. Nie daje to podatnikowi wyboru pozostawania środków trwałych w zarządzie prywatnym, sytuacji gdy podatnik miał taki zamiar przed wejściem przedmiotowej ustawy w życie i nie wciągnął nieruchomości do ewidencji środków trwałych, nie ponosił nakładów na nią i też jej nie amortyzował. Nowo ustanowiona norma modyfikuje zaistniałe już i skonsumowane skutki stosowania norm wcześniejszych – Orzeczenie TK z 20 grudnia 1990 r. (sygn. K 5/90), OTK 1990/1/4.

Orzecznictwo sądów a retroaktywność w prawie podatkowym

Zakazu retroaktywności przepisów jest w orzecznictwie bezpośrednio łączona z zasadą bezpieczeństwa prawnego oraz zaufania podmiotów prawa do państwa – wynika bowiem z nich, że ustalone prawa i obowiązki podmiotów prawa, nie powinny ulegać zmianom, a w szczególności zmianom niekorzystnym (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 lipca 2010r., V Aca 99/10). Ustawodawca nie może arbitralnie ograniczać praw przysługujących jednostce, stąd też w odniesieniu do stosunków powstałych pod rządami poprzedniej ustawy, preferowane jest jej dalsze działanie, ze względu na ochronę interesów w toku (wyrok NSA z 29 kwietnia 2015 roku, II GSK 564/14).

Przepisy ordynacji podatkowej

Zasada ta będzie miała zastosowanie w przypadku np. wątpliwości związanych z zakresem obowiązywania nowego przepisu prawa podatkowego czy utraty mocy obowiązującej tych regulacji itd. Problem ten może istnieć w związku z brakiem wprowadzenia przepisów przejściowych, które co do zasady powinny towarzyszyć wprowadzanym przepisom prawa podatkowego m.in. przy modyfikacji obowiązujących instytucji prawa podatkowego- M. Popławski [w:] Ordynacja podatkowa. Komentarz aktualizowany, red. L. Etel, Gdańsk 2020, art. 2(a).